Van dictatuur naar democratie.

Het was nog een hele klus om van Spanje een democratie te maken na een dictatuur van 40 jaar Franco. Er moest van alles veranderd worden. Zelfs de tekst van het Spaanse volkslied moest aangepast worden. Veel mensen weten niet dat het Spaanse volkslied geen tekst heeft. Spanje is een van de weinige landen ter wereld dat een volkslied zonder woorden heeft. De oude franquistische woorden gingen na zijn dood in de ban en zijn niet voor een andere tekst vervangen. Vanwege meningsverschillen is er nooit een aangepaste tekst aangenomen.

Spanje heeft als enig land in Europa een koning die door een dictator is gekozen. De rechtmatige erfgenaam van de Spaanse troon was de vader van de koning, Don Juan, geweest. Die was samen met zijn vader koning Alfonso XIII, in ballingschap gegaan toen deze laatste in 1931 door de Spaanse republikeinen werd verjaagd.

Het was dan ook de vraag of de Spanjaarden Juan Carlos als hun leider hadden gekozen als ze meteen na Franco ‘s dood in november 1975 de vrije keus hadden gehad. Gedurende 44 jaar had Spanje geen koning meer gehad en het respect voor monarchen hadden ze allang verloren.

Omdat Franco zelf geen kinderen had, heeft hij Juan Carlos al vanaf zijn tiende jaar opgevoed om volledig voorbereid te zijn om later koning van Spanje te worden. Zes jaar voor zijn dood wees Franco de jonge prins in het openbaar als zijn opvolger.

Toen Franco overleed besloot Juan Carlos de democratie in Spanje in te voeren. Daarvoor moest wel veel onderhandeld worden zowel met links als met rechtse groeperingen.

Felipe Gonzales hielp mee met de onderhandelingen over de democratie en de hervormingen. Hij zou dertien jaar lang de Spaanse premier zijn. Hij geeft toe dat invoeren van veranderingen en hervormingen ging gepaard met zwijgen over het verleden. Want de onderhandelaars waren de mensen van het oude regime van Franco en van de ( linkse ) oppositie. Blijkbaar was er niet voldoende kracht om gerechtigheid te eisen of zelfs maar een verklaring voor het verleden.

Na de dood van Franco in 1975 werden er demonstraties gehouden waarin amnestie werd geëist voor de politieke gevangen die nog steeds vastzaten. Pas einde 1977 werden de laatste gevangenen vrijgelaten en en een generaal pardon werd uitgesproken. Er werd besloten tot amnestie niet alleen voor de politieke gevangenen, maar ook voor de aanhangers van Franco die misdaden hadden begaan. Deze amnestieovereenkomst werd genoemd het ” pacto del olvidado “. Deze amnestie is gewoon een manier van vergeten. Vergeten worden door iedereen en voor iedereen.

Zwijgen over het verleden was de prijs die moest worden betaald voor her succesvol opheffen van het franquisme en de oppositie was bereid om daarvoor te tekenen. Daardoor kreeg Suàres, de eerste premier na Franco, de kans het regime van binnenuit te hervormen.

Gedurende de 30 jaar dat ik in Spanje heb gewoond, heb ik eigenlijk heel weinig over Franco met mijn Spaanse vrienden gesproken. Ik vermoed dat het was omdat het allemaal veel te pijnlijk is, vooral natuurlijk voor die mensen die hebben geleden onder Franco. Mijn ervaring tijdens  gesprekken was dat er helemaal geen behoefte was om eventuele oorlogsmisdadigers voor het gerecht te slepen. In plaats van wonden open maken is het beter maar de boel te verzwijgen.